Pomnikowy dąb ze Stasiówki (gm. Dębica, podkarpackie).

Wydawać by się mogło, że pomiar obwodu pnia drzewa nie powinien przedstawiać większych trudności. Wystarczy przecież odmierzyć 130 cm od powierzchni gruntu, na tej wysokości opasać taśmę mierniczą dookoła pnia i odczytać wynik. Problemy mogą wystąpić przy nieregularnych, wielopniowych okazach; guzowatych bądź dziuplastych pniach. A co z drzewami rosnącymi na pochyłości terenu? Tu zasady dendrometrii są nieubłagane – wysokość 130 cm odmierzamy z najwyższego punktu, czyli od górnej strony stoku.

zasada pomiaru drzewa rosnącego na stoku

obrazek pochodzi z „Drzewa Polski”, PWN 2016 r.

Dlaczego o tym wszystkim piszę w artykule o pomnikowym dębie ze Stasiówki? Otóż dlatego, bo ktoś z pewnością zmierzył ten okaz nie stosując się do zasad dendrometrii. Oficjalnie w rejestrach RDOŚ oraz w rejestrze centralnym dąb mierzy w obwodzie aż 820 cm(!), w rzeczywistości – o 150 cm mniej.

Stasiówka - pomnikowy dąb przy posesji nr 21

Ten wspaniały egzemplarz dębu szypułkowego rośnie przy drodze, kilkanaście metrów od posesji Stasiówka 21 (gm. Dębica, pow. dębicki, woj. podkarpackie). Na mocy Rozporządzenia Wojewody Tarnowskiego Nr. 2/96 z dnia 16-01-1996 r. jest chroniony jako pomnik przyrody ożywionej.

GPS N 50°01’05.9″, E 21°28’36.1″

pomnikowy dąb przy posesji nr 21 w Stasiówce

pomnikowy dąb ze Stasiówki

pień pomnikowego dębu ze Stasiówki

Drzewo posiada dobrze rozwiniętą koronę i prosty pień rozgałęziający się na wysokości 10 metrów na dwa wiodące przewodniki. Na pniu od strony drogi powieszono kapliczkę oraz typową tabliczkę z napisem „Pomnik Przyrody”.

Stasiówka - pień pomnikowego dębu

pień pomnikowego dębu szypułkowego ze Stasiówki

Wróćmy teraz do pomiaru obwodu pomnikowego okazu. Dąb rośnie na stoku, więc zgodnie z zasadami dendrometrii pomiaru obwodu należy dokonać na wysokości pierśnicy – czyli 130 cm – na górnej części stoku, od strony budynku. Spójrzmy jednak jak wygląda sprawa pomiaru od dolnej części stoku. Dla lepszego zobrazowania na drugim zdjęciu pojawił Paweł Lenart.  Widać wyraźnie, że pierśnica mierzona od dołu to w zasadzie poziom gruntu na górze, a właściwy pomiar obwodu powinien zostać wykonany tuż poniżej tabliczki.

przykład pomnikowego dębu rosnącego na pochyłości terenu

Prawidłowo zmierzone drzewo mierzy 671 cm w obwodzie (a nie 820 cm!), wysokość dębu 21 metrów.

Paweł Lenart przy pomnikowym dębie

Warto również zwrócić uwagę na dom sąsiadujący z pomnikowym dębem. To coraz rzadziej spotykany przykład drewnianego budownictwa wiejskiego.

Stasiówka - pomnikowy dąb na tle posesji nr 21

Dąb szypułkowy „Jerzy” z Mąkoszyc (gmina Lubsza, opolskie).

Mąkoszyce to wieś położona w gminie Lubsza (pow. brzeski, opolskie), oddalona od Namysłowa o 20 km i 16 km od Brzegu. Miejscowość otoczona jest lasami chronionymi w formie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, północna część sioła leży na Obszarze Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko – Turawskie”. Jedynym pomnikiem przyrody w Mąkoszycach jest okazały dąb szypułkowy, rosnący na tyłach szkoły przy ul. Pocztowej 6, w pobliżu zabytkowych zabudowań folwarcznych. Dojście do drzewa jest możliwe ścieżką biegnącą pomiędzy bankiem a blokiem mieszkalnym.

GPS  N 50°56′28.4″ , E 17°38′03,3″

pomnikowy dąb Jerzy z Mąkoszycdąb Jerzy z Mąkoszyc

Opisywany dąb uzyskał status pomnika przyrody już w 1957 r. Obowiązująca podstawa prawna do jego ochrony to Rozporządzenie Nr 0151/P/38/05 Wojewody Opolskiego z dnia 26 października 2005 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

dąb Jerzy na tle szkoły w Mąkoszycachpomnikowy dąb na tle szkoły w Mąkoszycach

dąb Jerzy na tle kościoła w Mąkoszycach

Pomnikowy okaz otoczono dość wysokim, drewnianym płotem, na którym powieszono tablicę opisującą wszystkie parametry dębu i krótką historię miejscowości. Trzeba przyznać, że to jedna z niewielu tablic z konkretnym i merytorycznym tekstem z jaką miałem przyjemność się zapoznać podczas wieloletniej działalności – wielkie brawa!

płot otaczający pomnikowy dąb w Mąkoszycachtablica przed dębem Jerzy w Mąkoszycach

Na mocy Uchwały nr XXXIV/309/2022 Rady Gminy Lubsza z dnia 23 czerwca 2022 r. pomnikowy dąb uzyskał oficjalne imię „Jerzy”.

pień pomnikowego dębu z Mąkoszyctabliczka z imieniem dębu w Mąkoszycach

Pień „Jerzego” mierzy w obwodzie 660 cm (dane z Uchwały), wysokość drzewa 28 metrów, szacunkowy wiek – ok. 400 lat. Stan zdrowotny drzewa średni, na pniu widoczny jest rozległy ubytek, koronę ustabilizowano wiązaniami elastycznymi.

pień dębu Jerzy z Mąkoszyc

wiązania w koronie dębu Jerzy z Mąkoszyc

Drewniane budki przybite do pnia pomnikowego dębu mają służyć nietoperzom.

pień dębu Jerzy w Mąkoszycach

budki dla nietoperzy na pniu pomnikowego dębu

Ponadprzeciętne perły dendrologiczne kryją się w parku podworskim z pocz. XIX w. Jedno z wejść do założenia parkowego znajduje się na tyłach kościoła, obok remizy strażackiej. Po przekroczeniu parkowej bramy ujrzymy grupę wiekowych lip, przy których zlokalizowany jest grobowiec Landsbergów.

fragment parku w Mąkoszycach

Grobowiec Landsbergów w parku pałacowym

Z tego miejsca jest już widoczna (raczej po sezonie wegetacyjnym) sylwetka ogromnego platana klonolistnego – to najprawdopodobniej najgrubszy okaz tego gatunku w województwie opolskim.

park w Mąkoszycach - sylwetka platana o obwodzie 832 cm

Mąkoszyce - platan w parku o obwodzie 832 cm

ogromny platan w parku w Mąkoszycach

najgrubszy platan w mąkoszyckim parku

park w Mąkoszycach - dolna część platana o obwodzie 832 cm

Pomiar dokonany w połowie lutego 2023 r. dał wynik 832 cm (na wysokości 65 cm nad gruntem). Według danych zamieszczonych na stronie Rejestru Polskich Drzew Pomnikowych najgrubszy platan w woj. opolskim mierzy w obwodzie 728 cm (Opole, Plac Wolności), gigant z Makoszyc jest o ponad metr grubszy, co stawia go z pierwszej piątce najokazalszych platanów w Polsce! Na usta ciśnie się tylko jedno pytanie – dlaczego takie rekordowe drzewo nie jest pomnikiem przyrody!?

park w Mąkoszycach - pień platana o obwodzie 832 cmpark w Mąkoszycach - pień ogromnego platana o obwodzie 832 cmMąkoszyce - pomiar obwodu ogromnego platana

Ochroną pomnikową powinien zostać objęty również drugi parkowy platan o obwodzie 673 cm – to piękny i zdrowy okaz o wysokości ponad 30 metrów.
Mąkoszyce - platan w parku o obwodzie 673 cm

park w Mąkoszycach - platan o obwodzie 673 cm

park w Mąkoszycach - pień platana o obwodzie 673 cm

Trzeci platan – najchudszy z całej grupy – posiada niestety rozległy ubytek w dolnej części pnia.

park w Mąkoszycach - pień platana z dziuplą u podstawy

Warty uwagi jest również okazały dąb posiadający zdrowy pień o obwodzie 582 cm – w pełni zasługuje na status pomnika przyrody.

Mąkoszyce - dąb w parku o obwodzie 582 cmpark w Mąkoszycach - dąb o obwodzie 582 cmpark w Mąkoszycach - pomiar obwodu okazałego dębu

Nie pozostaje nic innego jak apelować do władz gminnych o poszerzenie listy pomnikowych drzew o okazy rosnące w mąkoszyckim parku.