Wychodnia gipsów krystalicznych w Busku – Zdroju (świętokrzyskie).

W północno – wschodniej części miasta Busko – Zdrój znajdują się dwa stanowiska geologiczne chronione jako pomniki przyrody nieożywionej. Pierwsze z nich to opisane w poprzednim artykule „Odsłonięcie geologiczne – Zimne Wody”, drugie znajduje się ok. 200 m na północ, na sąsiednim wzgórzu. Drogowskaz wskazujący usytuowanie pomnika przyrody znajduje się u podnóża pagórka.

ścieżka prowadząca do pomnika przyrody

Przy dobrej pogodzie, po wejściu na wzgórze, możemy podziwiać wspaniałe widoki.

widok ze wzgórza z pomnikową wychodnią gipsówJeżeli to nie piękne krajobrazy były głównym celem naszej wycieczki a chronione ustawowo geologiczne ciekawostki, to należy ścieżką zejść tuż poniżej szczytu. Na północno – zachodnim zboczu odsłania się próg skalny zbudowany z gipsów.

GPS N 50°28′56.3″ , E 20°44′00″

Busko - Zdrój - widok ogólny na wychodnię gipsówautor przy pomnikowej wychodni gipsów w Busku - Zdrojukrawędź wychodni gipsowej w Busku - Zdrojupomnikowa wychodnia gipsów szklicowych

Przedmiotem ochrony jest wychodnia skalna o długości ok. 12 metrów i ok. 4 metrów wysokości, zbudowana z gipsów wielkokrystalicznych, tzw. szklicowych.

Busko - Zdrój - pomnikowa wychodnia gipsówBusko - Zdrój - próg skalny zbudowany z gipsów wielkokrystalicznychBusko - Zdrój - próg skalny zbudowany z gipsówwychodnia skalna z gipsów szklicowych

Busko - Zdrój - pięknie wykształcone kryształy gipsu

Podziwiając tzw. „jaskółcze ogony” ciężko sobie wyobrazić, że jest to naturalna forma krystalizacji gipsów. Powstały one na dnie wysychającego, mioceńskiego morza ok. 14 mln lat temu.

kryształy gipsów w pomnikowej wychodnigipsy szklicowe w Busku - Zdrojukryształy gipsu typu jaskółcze ogonyjaskółcze ogony w Busku - Zdrojukryształy gipsów szklicowychkryształy gipsów w formie jaskółczych ogonówkrawędź wychodni gipsowejwykwity na kryształach gipsu

Opisana w artykule wychodnia gipsów jest chroniona w formie pomnika przyrody nieożywionej od 1987 r. Aktualnie obowiązująca podstawa prawna do jej ochrony to Rozporządzenie Nr 7/94 Wojewody Kieleckiego z dn. 4.08.1994 r. zmieniające zarządzenie w sprawie uznania za pomniki przyrody.

Odsłonięcie geologiczne – Zimne Wody (m. Busko – Zdrój, świętokrzyskie).

Procesy krasowe, czyli rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne najczęściej kojarzone są z wapieniami (węglan wapnia, CaCO3). Jednak krasowieniu podlegają również inne rozpuszczalne w wodzie skały takie jak: gips, anhydryt, sól kamienna. W litrze wody rozpuszcza się ok. 2 gramów gipsu, formy różnie wykształconego krasu gipsowego w Polsce występują na Ponidziu. W powiecie buskim możemy obserwować leje krasowe, jaskinie, wywierzyska i ponory. Interesujące wywierzysko o nazwie Zimne Wody znajduje się w północno – wschodniej części Buska – Zdroju, dojście jest możliwe od strony ulicy Stawowej lub od ul. Łagiewnickiej – tam przy granicy miasta znajduje się znajduje się stosowny drogowskaz.

drogowskaz do geostanowiska Zimne Wody

Bez względu na to od której strony rozpoczniemy wędrówkę należy odnaleźć wzgórze z platformą widokową, u jego podnóża została ustawiona tablica informacyjna.

Zimne Wody - widok ogólny na geostanowisko.

tablica przy pomniku przyrody - Zimne Wody.Zimne Wody - treść tablicy dydaktycznejZimne Wody - treść tablicy informacyjnej

Przedmiotem ochrony jest próg skalny zbudowany z gipsów krystalicznych, u jego podstawy tryska źródełko, które daje początek krótkiemu strumieniowi.  Aktem prawnym powołującym stanowisko do ochrony pomnikowej jest Uchwała Nr XXVIII/332/2002 Rady Miejskiej w Busku Zdroju z dn. 25.06.2002 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody „Odsłonięcie geologiczne – Zimne Wody” w Busku Zdroju.

GPS  N 50°28′50.4″ , E 20°44′00.2″

źródło u podnóża gipsowego pagórka

pomnik przyrody - odsłonięcie geologiczne Zimne WodyZimne Wody - pomnik przyrody nieożywionej

Busko-Zdrój - źródło u podstawy gipsowej skały

Źródło ma charakter krasowy, zbiera wodę z sąsiedniego wzniesienia, która nasyca wilgocią ujście dolinki i zaraz znika nie dając początku strumieniowi.

Busko-Zdrój - wypływ wody z pomnikowego źródłastrumień za źródłem Zimne Wodywoda pochodząca ze źródła Zimne Wody

Warto przyjrzeć się bliżej ściance skalnej spod której wypływa źródło. Zbudowana jest z mioceńskich gipsów szklicowych wykształconych w formie „jaskółczych ogonów”.

Zimne Wody - gipsy szklicowe powyżej źródłaodsłonięcie geologiczne - Zimne Wody

Na zboczu opisywanego wzniesienia odsłania się kilka innych gipsowych skałek.

Zimne Wody - odsłonięcie gipsów na terenie pomnika przyrodyodsłonięcie skałek gipsowych na terenie pomnika Zimne WodyZimne Wody - odsłonięcie skał gipsowych

Znakomicie wykształcone kryształy gipsów chronione w formie pomnika przyrody znajdują się na sąsiednim wzgórzu – więcej o tym geostanowisku w następnym artykule.