Odsłonięcie geologiczne – Zimne Wody (m. Busko – Zdrój, świętokrzyskie).

Procesy krasowe, czyli rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne najczęściej kojarzone są z wapieniami (węglan wapnia, CaCO3). Jednak krasowieniu podlegają również inne rozpuszczalne w wodzie skały takie jak: gips, anhydryt, sól kamienna. W litrze wody rozpuszcza się ok. 2 gramów gipsu, formy różnie wykształconego krasu gipsowego w Polsce występują na Ponidziu. W powiecie buskim możemy obserwować leje krasowe, jaskinie, wywierzyska i ponory. Interesujące wywierzysko o nazwie Zimne Wody znajduje się w północno – wschodniej części Buska – Zdroju, dojście jest możliwe od strony ulicy Stawowej lub od ul. Łagiewnickiej – tam przy granicy miasta znajduje się znajduje się stosowny drogowskaz.

drogowskaz do geostanowiska Zimne Wody

Bez względu na to od której strony rozpoczniemy wędrówkę należy odnaleźć wzgórze z platformą widokową, u jego podnóża została ustawiona tablica informacyjna.

Zimne Wody - widok ogólny na geostanowisko.

tablica przy pomniku przyrody - Zimne Wody.Zimne Wody - treść tablicy dydaktycznejZimne Wody - treść tablicy informacyjnej

Przedmiotem ochrony jest próg skalny zbudowany z gipsów krystalicznych, u jego podstawy tryska źródełko, które daje początek krótkiemu strumieniowi.  Aktem prawnym powołującym stanowisko do ochrony pomnikowej jest Uchwała Nr XXVIII/332/2002 Rady Miejskiej w Busku Zdroju z dn. 25.06.2002 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody „Odsłonięcie geologiczne – Zimne Wody” w Busku Zdroju.

GPS  N 50°28′50.4″ , E 20°44′00.2″

źródło u podnóża gipsowego pagórka

pomnik przyrody - odsłonięcie geologiczne Zimne WodyZimne Wody - pomnik przyrody nieożywionej

Busko-Zdrój - źródło u podstawy gipsowej skały

Źródło ma charakter krasowy, zbiera wodę z sąsiedniego wzniesienia, która nasyca wilgocią ujście dolinki i zaraz znika nie dając początku strumieniowi.

Busko-Zdrój - wypływ wody z pomnikowego źródłastrumień za źródłem Zimne Wodywoda pochodząca ze źródła Zimne Wody

Warto przyjrzeć się bliżej ściance skalnej spod której wypływa źródło. Zbudowana jest z mioceńskich gipsów szklicowych wykształconych w formie „jaskółczych ogonów”.

Zimne Wody - gipsy szklicowe powyżej źródłaodsłonięcie geologiczne - Zimne Wody

Na zboczu opisywanego wzniesienia odsłania się kilka innych gipsowych skałek.

Zimne Wody - odsłonięcie gipsów na terenie pomnika przyrodyodsłonięcie skałek gipsowych na terenie pomnika Zimne WodyZimne Wody - odsłonięcie skał gipsowych

Znakomicie wykształcone kryształy gipsów chronione w formie pomnika przyrody znajdują się na sąsiednim wzgórzu – więcej o tym geostanowisku w następnym artykule.

Źródło spod Skałki w Zdowie (gm. Włodowice, śląskie)

W Zdowie – wsi leżącej na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej – zlokalizowane są dwa z trzech pomników przyrody gminy Włodowice (pow. zawierciański, śląskie). Ochroną objęto tu wywierzyska krasowe – pierwsze z nich o nazwie „Zespół źródeł w Zdowie” opisałem w poprzednim artykule, drugie o nazwie „Źródło Spod Skałki” znajduje się przy drodze gruntowej będącej przedłużeniem ul. Źródlanej, przy czerwonym i niebieskim szlaku turystycznym.

GPS N 50°35′58.5″ , E 19°32′12.7″

Pomnik Przyrody - Źródło spod Skałki

Źródło spod Skałki w ZdowiePomnik przyrody nieożywionej - Źródło spod Skałki

Źródło wraz ze skałką spod której wypływa posiada status pomnika przyrody nieożywionej od 2004 r. Wywierzysko ma charakter okresowy, podobno nie było wypływu wody przez kilka lat, pojawiło się dopiero po obfitych opadach w maju 2010 r. Zdjęcia prezentują stan z października 2022 r., ze źródła nie wydobywała się woda, co znacznym stopniu zmniejszało atrakcyjność pomnikowego geostanowiska.

Zdów - Źródło spod Skałki

Według danych z 05. 2000 r. wydajność źródła wynosiła 10 – 50 l/s, mineralizacja ogólna 180-439 mg/l. Woda wypływała z widocznej na zdjęciu poniżej szczeliny między skałami, przelewała się przez drogę i spływała do pobliskiego potoku Białka.

szczelina spod której wydobywa się woda

Pomnik przyrody został prawidłowo oznakowany dużą tablicą oraz niewielką tabliczką przybitą do drewnianego kołka – ta jednak posiada kod QR z nieaktywnym linkiem.

tablica przy pomnikowym źródletablica - Pomnik Przyrody - Źródło spod Skałki

tabliczka przy pomnikowym źródle

Trzecim pomnikiem przyrody w gminie Włodowice są Skały Rzędkowickie, będą one tematem kolejnego artykułu.