Pomnikowy dąb Bartek z Poręby (pow. zawierciański, śląskie).

Jadąc drogą krajową nr 78 z Siewierza do Zawiercia przejeżdżamy przez miasto o nazwie Poręba. W tej miejscowości znajduje się jeden z najokazalszych dębów szypułkowych w województwie śląskim, któremu nadano imię „Bartek”. Drzewo jest łatwe do odnalezienia, rośnie w centrum Poręby naprzeciwko cmentarza, tuż przy głównej drodze (po prawej stronie jadąc od Siewierza).

GPS N 50°29′15.4″ , E 19°19′25.3″

pomnikowy dąb Bartek w PorębiePoręba - dąb Bartek

„Bartek” był objęty ochroną już w okresie XX – lecia międzywojennego, po II wojnie światowej status pomnika przyrody uzyskał w 1953 r. na mocy Orzeczenia nr 00034 PWRN w Katowicach nr R.L. 13/162/53 z 12.12.1953 r. Uchwałą nr LIII/339/18 Rady Miasta Poręba z dnia 19 kwietnia 2018 r. nadano mu oficjalnie imię „Bartek”.

Poręba - pomnikowy dąb Bartek

dąb Bartek z Poręby

Pokrój opisywanego dębu jest typowy dla egzemplarzy wyrosłych na otwartej przestrzeni – stosunkowo niewielka wysokość (18 metrów), kulista korona osadzona na wysokości 6 – 7 metrów.

Poręba - dąb Bartek od strony cmentarza

Pień okazu mierzy w obwodzie 701 cm, posiada liczne guzy, zgrubienia oraz trzy duże otwory w odziomku. W wielu publikacjach oraz w sieci przypisuje się „Bartkowi” wiek przekraczający 700 lat – jednak dęby o takiej metryce mierzą w obwodzie ok. 10 metrów. Te same opisy określają go jako najstarsze drzewo województwa śląskiego. Jednak należy stanowczo dementować takie przekazy, „Bartek” nie jest ani najgrubszym, ani też najstarszym śląskim pomnikiem przyrody, a jego wiek można oszacować na ok. 400 lat.

Poręba - pień dębu Bartek na tle cmentarzadziuplasty pień dębu Bartek z PorębyPoręba - pień dębu Bartek od strony cmentarza

Najcenniejsze drzewo Poręby otoczono niewysokim płotkiem i oznakowano typową dla pomników przyrody tabliczką.

pień dębu Bartek z PorębyPoręba - dziuple w pniu dębu Bartek

Poręba - płotek otaczający dąb Bartek

W dziuplach „Bartka” można wypatrzeć jeszcze resztki betonowo – ceglanej plomby, którą ratowano niegdyś drzewo. Obecnie nie stosuje się już takich zabiegów konserwatorskich, stwierdzono bowiem, że przynoszą one więcej szkód niż pożytku.

betonowa plomba wewnątrz pniaresztki betonowej plomby na dębie Bartek z Poręby

Pomnikowy dąb „Bartek” z Kotwasic (gm. Malanów, wielkopolskie).

Województwo wielkopolskie na tle innych regionów Polski wyróżnia się ogromną ilością pomnikowych dębów. Niekwestionowaną sławą cieszą się słynne dęby rogalińskie – największe w Europie skupisko pomnikowych dębów. Dąb „Rus” rosnący w rogalińskim parku może się pochwalić imponującym obwodem 938 cm i jest najgrubszym dębem Wielkopolski. Drugi pod względem rozmiaru pnia dąb szypułkowy w województwie wielkopolskim zlokalizowany jest w zachodniej części wsi Kotwasice (pow. turecki, gm. Malanów), obok posesji 135. Drzewo nosi imię „Bartek” i mimo wyjątkowo majestatycznej sylwetki należy do mało znanych dębów o rekordowych obwodach pierśnicowych. 

GPS N 51°58′35.1″, E 18°20′28.7″

dąb Bartek na skraju wsi Kotwasicedąb Bartek przy budynku Kotwasice 135dąb Bartek z Kotwasic - widok od strony północnejKotwasice - dąb Bartek od strony posesji

Nazwa kotwasickiego okazu „Bartek” nawiązuje do najsłynniejszego polskiego dębu z Zagnańska, wbrew pozorom drzewa te łączy wiele podobieństw. „Bartek” z Kotwasic charakteryzuje się krótkim, masywnym pniem, z którego na wysokości kilku metrów wyrastają mocarne konary.

dąb Bartek z Kotwasic od strony południowejpień dębu Bartek z Kotwasic od strony południowejpomnikowy dąb Bartek z Kotwasicdąb Bartek z Kotwasic

Kotwasice - pień dębu Bartek

Paweł Lenart obok dębu Bartek z Kotwasic

Status pomnika przyrody opisywany dąb uzyskał już w 1957 r. na mocy Orzeczenia nr 417 Prezydium WRN z 30.05.1957 r. Co ciekawe w dokumencie tym określono jego gatunek jako dąb bezszypułkowy! Błąd ten powielono w Uchwale nr III/18/2018 Rady Gminy Malanów z dnia 20 grudnia 2018 r. powołując do ochrony pomnikowej również dąb bezszypułkowy! Jednak już nawet pobieżna analiza wyglądu liści i owoców pozwala bezsprzecznie stwierdzić, iż mamy do czynienia z dębem szypułkowym.

liście i szypułki dębu Bartek z Kotwasic

Pomiar obwodu dokonany przez Pawła Lenarta  i udokumentowany fotograficznie przez autora tego artykułu wyniósł aż 888 cm (wrzesień 2021 r.). Wysokość drzewa to 25 metrów, szacunkowy wiek – 450 lat. „Bartek” charakteryzuje się bardzo szybkim przyrostem: w 1957 r. jego obwód wynosił 535 cm, w 2006 r. już 825 cm, w 2013 r. – 844 cm, w 2016 r. – 856 cm.wyznaczenie pierśnicy przed pomiarem obwodu BartkaKotwasice - pomiar obwodu dębu Bartek

Stan zdrowotny drzewa wydaje się być zadowalający. Taki wniosek można wyciągnąć podziwiając piękną koronę z niewielką ilością posuszu. Jednak masywny konar skierowany w stronę budynku niebezpiecznie odszczepia się od pnia i grozi jego wyłamaniem. Mają temu zapobiec zastosowane podpory oraz wiązania linowe w koronie.

Kotwasice - podpora pomnikowego dębupodpora dębu Bartek z Kotwasicdąb Bartek z Kotwasic - podpora masywnego konarawiązania linowe na dębie Bartek w Kotwasicach

Od strony wschodniej na pniu drzewa widoczna jest szeroka listwa piorunowa. Ta uschnięta część drzewa zaczyna być atakowana przez grzyby, m.in. żółciaka siarkowego.

dąb Bartek z Kotwasic - pień od strony wschodniejżółciak siarkowy na uschniętym konarze dębu Bartek z Kotwasic

W 2018 r. dąb „Bartek” z Kotwasic zdobył 4. miejsce w konkursie na Drzewo Roku organizowanym przez Klub Gaja. Jego sylwetka w uproszczonej formie widnieje w centralnej części herbu gminy Malanów. Więcej informacji na temat kotwasickiego „Bartka” w artykule Pawła Lenarta: „Pomnikowy dąb szypułkowy “Bartek” w Kotwasicach„.