Pomnikowe eratyki w Dąbroszynie (gm. Witnica, lubuskie).

Przeważającą część pomników przyrody nieożywionej na obszarach nizinnych naszego kraju stanowią głazy narzutowe. To fragmenty skalne zwane eratykami lub narzutniakami przetransportowane w plejstocenie przez lodowiec z północnych terenów Europy odległych czasami nawet o kilkaset kilometrów. Te największe ze względu na walory naukowe, edukacyjne, estetyczne, czasem również kulturowe często chronione są w formie pomników przyrody. Dwa głazy ustawione w tzw. Parku Górnym w Dąbroszynie (gm. Witnica, pow. gorzowski, woj. lubuskie) zostały objęte ochroną pomnikową już w 1966 r. Można je odnaleźć przy jednej z alejek parkowych (oddz. 309 c Nadleśnictwa Dębno, Leśnictwo Kostrzyn) ok. 130 m na północ od narożnika cmentarza.

GPS N 52°37′05″ , E 14°42′01″

otoczenie pomnikowych głazów z DąbroszynaDąbroszyn - pomnikowe eratyki

Przy głazach ustawiono tablicę opisującą pochodzenie głazów narzutowych oraz mniejszą tabliczkę typową dla pomników przyrody.

Dąbroszyn - tablica przed pomnikowymi głazamiDąbroszyn - tablica przed pomnikowymi głazami narzutowymitablica przed pomnikowymi głazami z Dąbroszyna

W okresie międzywojennym eratyki posiadały nazwy: Herta i Gerd, od imion dzieci ostatnich właścicieli dóbr dąbroszyńskich.

Dąbroszyn - autor przed pomnikowym głazemDąbroszyn - pomnikowe głazy narzutowe

pomnikowe eratyki z Dąbroszynapomnik przyrody nieożywionej - głazy z Dąbroszyna

Wymiary pomnikowych głazów – obwód: 480 i 370 cm, wysokość: 220 i 175 cm. Materiałem budującym eratyki jest granit. Należy podejrzewać, że lokalizacja narzutniaków nie jest pierwotna, prawdopodobnie zostały ustawione jako element kompozycyjny rozległego parku krajobrazowego.

pomnikowe głazy z Dąbroszyna

Na powierzchni jednego z głazów widoczne są równoległe rysy, mogły one powstać podczas transportu narzutniaka, gdy tarł o podłoże. Podobne formy powstają po zdeponowaniu głazu na przedpolu lodowca – w suchym i mroźnym klimacie następuje szlifowania wystających elementów skały przez wiejące z jednego kierunku strumienie wiatrowo-piaszczysto-śnieżne.

Dąbroszyn - rysy na pomnikowym głazierysy wleczeniowe na głazie z Dąbroszyna

 

Dąbroszyn - powierzchnia pomnikowego głazu

Pomniki przyrody ożywionej Dąbroszyna zostały opisane w poprzednim wpisie – zapraszam do lektury artykułu.

Pomnikowe głazy narzutowe w Zielonej Górze (lubuskie).

Głazy narzutowe, zwane również eratykami lub narzutniakami, to odłamki skalne pochodzące z odległej Skandynawii, przywleczone w plejstocenie przez lodowiec. Materiałem budującym eratyki są najczęściej granity, granitognejsy, gnejsy, migmatyty, porfiry lub kwarcyty, czyli skały cechujące się dużą wytrzymałością i odpornością na czynniki klimatyczne. Spotykane w Polsce narzutniaki mają różną wielkość – od niewielkich kamieni polnych do ogromnych bloków skalnych o objętości wielu metrów sześciennych. Te największe bardzo często obejmuje się ochroną jako pomniki przyrody nieożywionej. W rejestrze RDOŚ województwa lubuskiego figuruje 41 pojedynczych lub grupowych eratyków o statusie pomników przyrody. Sporo takich głazów znajduje się w Zielonej Górze – największym mieście w województwa lubuskiego. Bogatą kolekcję obejmującą ponad 40 okazów można podziwiać na skwerze w pobliżu budynków Uniwersytetu Zielonogórskiego, pomiędzy ulicami Szafrana i Podgórną.

kolekcja pomnikowych głazów przy ul. Szafrana w Zielonej Górzekolekcja pomnikowych eratyków przy ul. Szafrana w Zielonej Górzeskupisko pomnikowych głazów przy Uniwersytecie Zielonogórskimpomnikowe eratyki przy Uniwersytecie Zielonogórskimpomnikowe głazy przy Uniwersytecie Zielonogórskim

Część głazów leży bezpośrednio na trawie, inne ustawiono na ceglanych cokołach. Eratyki są różnej wielkości (obwód największego przekracza 6 metrów) i prezentują szeroki skład mineralny.

eratyki leżące przy ul. Szafrana w Zielonej Górzekolekcja pomnikowych narzutniaków przy ul. Szafrana w Zielonej Górzeskupisko pomnikowych eratyków przy Uniwersytecie Zielonogórskimpomnikowe głazy leżące przy ul. Szafrana w Zielonej Górzepomnikowe eratyki leżące przy ul. Szafrana w Zielonej Górzeskwer z pomnikowymi eratykami przy Uniwersytecie Zielonogórskimskwer z pomnikowymi głazami przy Uniwersytecie Zielonogórskimzbiór pomnikowych głazów przy Uniwersytecie Zielonogórskim

Duży głaz o obwodzie 780 cm i wysokości 280 cm znajduje się przy ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 22, na skwerze tuż przy parkingu marketu Aldi.

pomnikowy eratyk znajdujący się przy ul. Wyszyńskiego 22 w Zielonej Górzepomnikowy eratyk przed sklepem Aldi w Zielonej Górzepomnikowy głaz znajdujący się przy ul. Wyszyńskiego 22 w Zielonej Górze

Głaz ten został wykopany pod koniec lat 70 – tych XX w. w czasie budowy „Osiedla Łużyckiego”. Materiałem budującym eratyk jest granit o różowych skaleniach.

pomnikowy eratyk leżący przy ul. Wyszyńskiego 22 w Zielonej Górzegłaz leżący przy ul. Wyszyńskiego 22 w Zielonej Górzepomnikowy głaz leżący przy ul. Wyszyńskiego 22 w Zielonej Górze

Dwa pomnikowe głazy leżą w Parku Piastowskim rozciągającym się między ul. Festiwalową a Kilińskiego. Mniejszy jest pomnikiem poświęconym 70 – tej rocznicy powstania Towarzystwa Polskich Rzemieślników. Znajdziemy go w pobliżu pięknego, pomnikowego buka w odmianie zwisającej.

otoczenie pomnikowego głazu I w Parku Piastowskim w Zielonej GórzePark Piastowski w Zielonej Górze - pomnikowy narzutniak I

Eratyk mierzy w obwodzie 400 cm, wysokość głazu 180 cm, materiał budujący to drobnoziarnisty, szaro – czarny gabroid.

głaz narzutowy - pomnik w Parku Piastowskim w Zielonej GórzePark Piastowski w Zielonej Górze - pomnikowy głaz IPark Piastowski w Zielonej Górze - pomnikowy eratyk I

Drugi głaz leży przy głównej alejce, w zachodniej części parku, niedaleko placu zabaw.

Park Piastowski w Zielonej Górze - otoczenie pomnikowego głazu IIPark Piastowski w Zielonej Górze - pomnikowy eratyk IIPark Piastowski w Zielonej Górze - pomnikowy głaz II

Eratyk mierzy w obwodzie 530 cm, wysokość głazu 170 cm, materiałem budującym jest czerwony, gruboziarnisty granit.

Park Piastowski w Zielonej Górze - pomnikowy narzutniak IIpomnikowy głaz II w Parku Piastowskim w Zielonej Górzezbliżenie głazu w Parku Piastowskim w Zielonej Górze