Spośród 14 pomników przyrody gminy Korczyna (pow. krośnieński, podkarpackie) figurujących w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody tylko dwa (w tym rekordowy „Poganin”) reprezentują przyrodę ożywioną, a pozostałe 12 to twory przyrody nieożywionej – skałki, źródła, jaskinie (sztolnie) i wodospad. W dzisiejszym artykule zostaną opisane dwa z nich: źródło Mieczysław i Sztolnia nad Czają I – chronione w formie pomnika przyrody obiekty geoturystyczne, zlokalizowane w niewielkiej odległości od siebie, na południowym stoku Suchej Góry. Zmotoryzowani turyści mogą pozostawić auto na dużym parkingu naprzeciw kościoła w Czarnorzekach albo na poboczu przy posesji nr 55 (350 m na wschód od parkingu) i w dalszą drogę udać się pieszo kierując się czarnym szlakiem turystycznym lub drogowskazami ścieżki przyrodniczej.
Trasa prowadzi skrajem lasu, wzdłuż niewielkiego potoku. Po przejściu ok. 450 m od asfaltowej drogi dotrzemy do niszy źródliskowej, ale to jeszcze nie ta pomnikowa.
Źródło Mieczysław znajduje się ok. 100 m wyżej, wcześniej jednak napotkamy dużą tablicę opisującą zespół sztolni w Czarnorzekach, chronionych w formie stanowiska dokumentacyjnego.
Poza sezonem wegetacyjnym wylot Sztolni nad Czają I można wypatrzyć ze szlaku. Status tego obiektu jest trochę niejasny, jednak przeglądając wojewódzki, jak i centralny rejestr pomników przyrody można wyciągnąć wniosek, że Sztolnia nad Czają I posiada status pomnika przyrody nieożywionej, a wszystkie chronione są w formie stanowiska dokumentacyjnego pod nazwą „Sztolnie w Czarnorzekach.
Wyrobisko oraz sztolnia to pozostałości po eksploatacji piaskowców istebniańskich – skał powstałych w paleocenie (65-55 mln lat), wykorzystywanych od wieków do produkcji żaren i jako materiał budowlany.
GPS N 49°45’01.1″ , E 21°49’35.1″
Przy samej sztolni ustawiono drugą, mniejsza tablicę.
Wejście do sztolni zostało zakratowane, by nie niepokojono bytujących w niej nietoperzy.
Wracamy na szlak i po przejściu kilkudziesięciu metrów w górę stoku znajdziemy się przy pomnikowym źródle „Mieczysław” (520 m n.p.m.). Imię to zostało nadane na cześć Mieczysława Czai – mieszkańca Czarnorzek, zasłużonego działacza przyrodniczego, inicjatora ochrony nietoperzy w jaskiniach i sztolniach.
GPS N 49°45’02.5″ , E 21°49’33.3″
Źródło zostało oznakowane dużą, czerwoną tablicą; na pozostałych dwóch znajduje się opis pomnika przyrody oraz dotyczące go zakazy. Status pomnika przyrody posiada od 2006 r. na mocy Uchwały nr XXXVII/265/06 Rady Gminy Korczyna z dnia 30 czerwca 2006 roku w sprawie ustanowienia pomnika przyrody.
Jest to tzw. źródło zatopione, wypływające z wyrobiska piaskowca istebniańskiego. Woda wypełniła zagłębienie terenu wielkości ok. 8×10 metra, tworząc niewielkie oczko wodne o głębokości ok. 6 metrów.
Lustro wody podlega wahaniom w zależności od pory roku (amplituda ok. 1 metra). Zdjęcia przedstawiają stan z kwietnia 2023 r.
