Pomniki przyrody w gminie Udanin (dolnośląskie).

Gmina Udanin położona jest w centralnej części województwa dolnośląskiego, w powiecie średzkim. Północną część gminy przecina autostrada A-4 (węzły Udanin i Jarosław), stwarzając dogodną komunikację ze stolicą Dolnego Śląska oraz innymi dużymi miastami (Wrocław ok. 42 km, Legnica ok. 28 km). Pod względem geograficznym teren gminy leży w obrębie dwóch jednostek morfologicznych: Wzgórz Strzegomskich, będących fragmentem Przedgórza Sudeckiego i Wysoczyzny Średzkiej (część Równiny Wrocławskiej). Udanin jest gminą wiejską o wybitnym charakterze rolniczym. Lasy i grunty leśne zajmują tu zaledwie 4,1% powierzchni gminy, natomiast użytki rolne – aż 86,8%. W takim układzie poszukanie pomnikowych drzew należy zawęzić do obszarów starodrzewia w zachowanych założeniach pałacowo – parkowych.

Na liście pomnikowych drzew gminy Udanin dominują platany klonolistne , niektóre z nich osiągnęły potężne rozmiary. Jeden z najpiękniejszych rośnie przy narożniku pałacu w Udaninie, będącego siedzibą spółki „Polboto – Agri”.

Wysokość pomnikowego drzewa wynosi 24 m, obwód 460 cm (wymiary tego drzewa i pozostałych pochodzą z rejestru RDOŚ).

Na granicy Udanina i wsi Piekary stoi opuszczony budynek dawnej szkoły. Budowlę otacza park, w którym na szczególną uwagę zasługują dwa okazałe klony srebrzyste, rosnące przy samym ogrodzeniu, od strony szosy. Jeden z nich o obwodzie 410 cm objęto ochroną pomnikową.                                                                                                                       

W zaniedbanym parku we wsi Konary rośnie gigantyczny wręcz okaz platana klonolistnego. Drzewo charakteryzuje się krótkim, pniem o obwodzie 630 cm, od którego już na wysokości poniżej 2 m odchodzą potężne konary.

Nieprzeciętny drzewostan możemy podziwiać w zabytkowym parku z pocz. XIX w. w Damianowie. Rośnie tu wiele okazałych drzew rodzimych gatunków (buki, dęby) o walorach pomnikowych, ponadto można odnaleźć egzemplarze rzadkich, egzotycznych taksonów: tulipanowców, cypryśników błotnych oraz grube okazy platanów klonolistnych. Ochroną pomnikową w parku objęto tylko jeden egzemplarz platana klonolistnego  rosnącego w centrum założenia parkowego, obok narożnika boiska.

Obwód tego drzewa wynosi 420 cm, wysokość 32 m.

Dwa inne, nie mniej okazałe platany, rosną w południowej części parku.

Pomnikowy dąb o obwodzie 410 cm rośnie przy drodze Damianowo – Księżyce, ok. 100 m od pierwszych zabudowań wsi Księżyce.

Dwa pomnikowe platany rosną w odległości 40 i 80 m od wschodniego skrzydła zrujnowanego pałacu w Pielaszkowicach. Masywniejszy, o obwodzie 540 cm i wysokości 29 m rośnie bliżej pałacu.

Drugi platan rośnie nad brzegiem niewielkiego cieku wodnego, jego obwód wynosi 320 cm, wysokość 29 m.

W zabytkowym parku w Pielaszkowicach rośnie jeszcze jeden platan, ponadto warto zwrócić uwagę (po sezonie wegetacyjnym, w lecie to istna dżungla) na okazy sosny wejmutki, dębów, modrzewi i resztek założeń alejowych na grobli pałacowej fosy.

Czartowska Skała w Parku Krajobrazowym „Chełmy” (gm. Męcinka, dolnośląskie).

Ostatecznemu wypiętrzeniu Sudetów podczas orogenezy alpejskiej towarzyszyły intensywne zjawiska wulkaniczne. Ślady tamtych niespokojnych czasów najłatwiej odnaleźć na Pogórzu Kaczawskim – nieprzypadkowo nazywanym Krainą Wygasłych Wulkanów. Wyróżniające się w krajobrazie Pogórza takie szczyty jak: Ostrzyca, Wilkołak, Grodziec to kominy dawnych wulkanów, z zastygłą lawą bazaltową. Mniejszą popularnością cieszą się położone na krawędzi Parku Krajobrazowego Chełmy i sudeckiego uskoku brzeżnego wzgórza: Radogost, Bazaltowa Góra, Górzec oraz Rataj z Małymi Organami Myśliborskimi. Ważnym punktem na Szlaku Wygasłych Wulkanów jest Czartowska Skała (463 m n.p.m.), jeden z najwyższych szczytów w Chełmach. Odsłonięte w wyniku działalności kamieniołomu bazaltowe skały są doskonale widoczne z drogi 365 łączącej Starą Kraśnicę z Jaworem (ok 1,3 km za ostatnimi zabudowaniami Muchowa) oraz z lokalnej drogi do wsi Pomocne.

Dla zmotoryzowanych przygotowano przy drodze niewielki parking oraz drogowskaz z mylną nazwą pomnika przyrody (nazwa w liczbie mnogiej).

W dalszą drogę trzeba się udać piechotą (kierowcy posiadający auta z wyższym zawieszeniem mogą podjechać z 200 m dalej), ścieżka prowadzi między krzewami dzikiej róży i tarniny.

Podejście pod samą ścianę wyrobiska uniemożliwiają gęste krzewy kolczastej tarniny, ale nawet z dalszej odległości widać tzw. cios termiczny – słupy o średnicy do 60 cm powstające podczas zastygania lawy.

W zachodniej części dawnego wyrobiska przygotowano miejsce do odpoczynku z ławkami i stołem i stojakiem na rowery. Ustawiono też dwie tablice z bardzo pouczającym tekstem.

Czartowska Skała już przed 1945 r. była pomnikiem przyrody. W czasach powojennych ponownie uzyskała ten status w 1991 r.

Ścieżką można się dostać na szczyt Czartowskiej Skały. Po drodze można się przyjrzeć z bliska bazaltowym słupom. Warto również zapoznać się ze znakiem triangulacyjnym – punktem o ściśle określonym położeniu.

Czartowskie Skały - widok od strony zachodniej

słupy bazaltowe

Szczyt Czartowskiej Skały jest jednym z najpiękniejszych punktów widokowych w Sudetach.

Zainteresowani dawnym wulkanizmem powinni udać się do pobliskiego Muchowa. Znajduje się tam zespół pałacowy z ok. 1920 r., w którym ulokowano Centrum Edukacji Ekologicznej i Wulkanizmu oraz bazę noclegową. W parku otaczającym pałac umieszczono wiele tablic o tematyce przybliżającej wulkanizm na Pogórzu Kaczawskim.

Warto również przespacerować się zielono znakowaną ścieżką dydaktyczną do rezerwatu „Mszana i Obłoga”. Tuż poniżej starej wieży widokowej (którą przerosły okoliczne drzewa) znajduje się interesująca wychodnia bazaltu, charakteryzująca się równymi i szerokimi słupami.

Miłośnicy przyrody ożywionej mogą w Muchowie podziwiać ogromną lipę szerokolistną „ks. Anna” o obwodzie 745 cm. Opisałem ją dokładnie w artykule „Lipa Anna w Muchowie„.

Ciekawostką geograficzną trochę dalszych okolic Muchowa jest punkt dydaktyczny „Gnomon” – punkt przecięcia równoleżnika 51° i południka 16° (N 51°00′00″ , E 16°00′00″). Punkt oznaczono bazaltowym słupkiem, obok ustawiono tablice edukacyjne oraz stoły z ławkami.