pomnikowy dąb | Pomniki przyrody

W graniczącej od południa z Krosnem gminie Wojaszówka (powiat krośnieński, podkarpackie) znajdują się trzy pomniki przyrody: dąb szypułkowy o nazwie „Jagiellon”, dąb szypułkowy „Ustrobniak” oraz grupa sześciu daglezji zielonych. Najcenniejszym obiektem jest dąb „Jagiellon” rosnący we wsi Rzepnik, w której znajduje się zabytkowa cerkiew grekokatolicka pw. św. Paraskewy z 1912 r., obecnie użytkowana jako rzymskokatolicki kościół filialny pw. św. Teresy.

Obok cerkwi stoi murowana dzwonnica arkadowa, na której wisi jeden dzwon z 1601 roku.

Poniżej świątyni ustawiono tablice opisujące historię cerkwi oraz ochronę nietoperzy. Jest też krótka wzmianka o sędziwym dębie rosnącym obok kościoła.

Dąb Jagiellon rośnie na obrzeżu skarpy, pomiędzy cerkwią a drogą. Pomimo swoich nieprzeciętnych rozmiarów w publikacjach drukowanych znajdziemy niewiele informacji o tym okazie, a krótkie notatki w necie usiane są błędami. Dąb został zgłoszony do konkursu Drzewo Roku 2019 gdzie zajął 8 miejsce (796 głosów).

GPS N 49°47’24.7″ , E 21°43’38.1″

Zanim przejdę do szerszego opisu drzewa należy zdementować błędną informację – „Jagiellon” jest dębem szypułkowym (!), a nie bezszypułkowym.

„Jagiellon” uzyskał ochronę pomnikową w 2006 r. na mocy Uchwały nr XXVII/212/2006 Rady Gminy Wojaszówka z dnia 15 lutego 2006 roku w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Na pniu dębu – po jego obu stronach – zawieszono tablice, które informują o nazwie okazu, gatunku (błędnie!) oraz jego wieku. Ponadto dowiadujemy się o przeprowadzonych w 1997 r. pracach konserwacyjnych sfinansowanych przez Urząd Gminy w Wojaszówce i Koło Łowieckie „Sokół”.

„Jagiellon” rośnie na dość stromym stoku, co znacznie utrudnia pomiar jego obwodu. Mierzony według zasad dendrometrii (czyli na wysokości 130 cm od górnej strony stoku) liczy sobie 829 cm, wysokość drzewa 16,5 cm, wiek podany na tablicy – 500 lat – jest dość prawdopodobny. Co ciekawe obwód wpisany do rejestru pomników przyrody to 801 cm (czyli podobny), a w zgłoszeniu do Drzewa Roku 2019 to zaledwie 580 cm (?!).

Wnętrze pnia jest niemal całkowicie wypróchniałe, z wieloma owocnikami grzybów przyśpieszającymi rozkład tkanki drzewnej.

Najgrubszy i najstarszy dąb szypułkowy w województwie podkarpackim rośnie w Januszkowicach – wsi położonej w gminie Brzostek, w powiecie dębickim. Gigantyczne drzewo nazywane „Chrześcijaninem” zlokalizowane jest przy jednej z bocznych dróg nieopodal zachodniego skraju parku podworskiego, obok posesji 194B.

GPS N 49°51’35.2″ , E 21°26’38.9″

„Chrześcijanin” od 1987 r. posiada status pomnika przyrody na mocy Zarządzenie Nr 2/87 Wojewody Tarnowskiego z dnia 26.02.1987 roku w sprawie uznania tworów przyrody za pomniki przyrody. Na pniu tego dębu wiszą dwie tabliczki – starego i nowego typu.

Pomnikowe drzewo zostało otoczone płotem, przy którym ustawiono kolorową tablicę z krótkim tekstem opisującym sędziwy okaz.

Stan zdrowotny „Chrześcijanina” pozostawia wiele do życzenia. Pień jak i odchodzące od niego konary są puste w środku i razem stanowią rozległy ubytek kominowy. Dziupla w odziomku jest tak ogromna, że pomieści bez trudu kilka dorosłych osób. Wnętrze pnia posiada ślady po dawnym podpaleniu.

Korona pomnikowego dębu stabilizowana jest wiązaniami linowymi, ich rolą jest zapobieganie przed rozszczepieniem wypróchniałego w znacznym stopniu masywnego konaru.

Dąb jak każde inne drzewo przyrasta co roku na grubość i w kolejnych latach przybywa mu centymetrów w obwodzie. W przypadku „Chrześcijanina” jest na odwrót – rokroczny przyrost nie kompensuje odpadającej kory oraz fragmentów pnia i obwód tego drzewo zmniejsza się. W 2012 r. dąb mierzył w obwodzie 1003 cm, w 2021 r. – 994 cm, pomiar wykonany (na wys. 130 cm) w kwietniu 2023 r. dał wynik 970 cm.

Wiek drzewa – 647 lat – został w sposób naukowy obliczony przez Cezarego Pacyniaka („Najstarsze drzewa w Polsce”, Warszawa 1992 r.). Nazwa dębu – „Chrześcijanin” – ma sugerować skiełkowanie tego okazu w czasach chrztu Polski, co jest oczywistą nieprawdą – chociaż jak spojrzymy na omszały fragment pnia, jesteśmy skłonni dodać mu brakujące kilkaset lat 😀

Pomniki przyrody

Archiwa tagu: pomnikowy dąb

Dąb szypułkowy Jagiellon z Rzepnika (gm. Wojaszówka, podkarpackie).

Dąb szypułkowy Chrześcijanin z Januszkowic (gm. Brzostek, podkarpackie).