Cis „Bolko” w Wąwozie Pełcznicy (m. Świebodzice).

Do najciekawszych fragmentów Książańskiego Parku Krajobrazowego należy przełomowy odcinek rzeki Pełcznicy, pomiędzy Wałbrzychem a Świebodzicami. Pełcznica płynie tu głębokim (do 80 m) wąwozem, przechodzącym miejscami w skalisty kanion. W celu ochrony niezwykle cennych walorów przyrodniczych i kulturowych tego miejsca, powołano w 2000 r. rezerwat o nazwie „Przełomy pod Książem”.

W bogatej florze rezerwatu wyróżniają ściśle chronione cisy pospolite. Oszacowano, że rośnie tu ok. 130 drzew, z których większość ma w obwodzie pni od 80 do 130 cm. Najgrubszy o nazwie „Bolko” rośnie u wylotu wąwozu od strony Pełcznicy (część Świebodzic). Najkrótsza droga do tego cisa (250 m) prowadzi od ul. Moniuszki w Świebodzicach. Poprowadzi nas fragment zielonego Szlaku Zamków Piastowskich oraz ścieżki przyrodnicze. Do „Bolka” można również zejść czerwonym szlakiem z Zamku Książ.

Idąc do cisa „Bolko” warto zwrócić uwagę na silnie pofałdowane skały, mijane po lewej stronie.

Po krótkim spacerze docieramy do ogrodzonego płotkiem cisa, latem nieco schowanego za gęstwiną liści.

Obwód cisa „Bolko” wynosi 292 cm, wiek ok. 600 lat (niektóre źródła podają nawet 700 – letni wiek).

Widoczny na ostatnim zdjęciu wylot krótkiego tunelu jest być może jednym z wielu tajemniczych obiektów drążonych przez więźniów w czasie II wojny światowej. Ktoś lepiej poinformowany namalował farbą informację o miejscu ukrycia „Złotego Pociągu”.

Przy cisie „Bolko” ma początek ścieżka przyrodnicza prowadząca po najciekawszych miejscach okolic Zamku Książ. Na tablicy umieszczono podstawowe informacje o rezerwacie i omawianym cisie. Nie jest jednak prawdziwe zamieszczone na niej zdanie, że cis „Bolko” (obwód 292 cm) jest najgrubszym drzewem tego gatunku w Sudetach. Grubszy rośnie np. w Wałbrzychu – Sobięcinie (obwód 330 cm), Bystrzycy k. Wlenia (382 cm); Henrykowie,gm.Ziębice (340 cm); taki sam obwód ma cis w Piechowicach.

W pobliżu „Bolka” rośnie drugi sędziwy cis (ok. 240 lat), jednak znacznie mniejszych rozmiarów.

Dolnośląskie cisy.

Cis pospolity jest drzewem lub krzewem iglastym, zimozielonym, osiągającym wysokość do 27 m. Rośnie powoli, jego drewno o wąskim słoju jest bardzo twarde i używane było niegdyś do wyrobu łuków, kusz i strzał. Cała roślina, oprócz czerwonej osnówki otaczającej nasiono, zawiera trujący alkaloid taksynę. W Polsce cis znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową; istnieją rezerwaty chroniące skupiska tych ciekawych drzew (np. Rezerwat Cisy Staropolskie, Rezerwat Cisy Boleszkowickie), jednak najstarsze cisy znajdują się poza granicami rezerwatów.

Najstarszym cisem i jednocześnie najstarszym drzewem w Polsce jest okaz rosnący w Henrykowie Lubańskim. Aby do niego trafić, trzeba w Lubaniu skierować się na Węgliniec i na skrzyżowaniu we wsi skręcić w lewo. Następnie 3 kilometry jazdy wąską drogą prawie do końca wsi i po lewej stronie wypatrujemy cisa rosnącego blisko zabudowań gospodarczych. Wiek tego drzewa oceniany jest na ok. 1300 lat. Niestety staruszek już dogorywa, pień wewnątrz jest pusty, w ostatnich latach podjęto udane próby jego ratowania.

Dużo młodszy cis rośnie kilkanaście metrów powyżej starego cmentarza w Bystrzycy k. Wlenia (cmentarz ulokowany jest w środkowej części wsi, obok przystanku PKS 300-400 metrów powyżej zjazdu na Przeździedzę). Wiek omawianego drzewa przekracza 820 lat, w jego pniu znajdują się głębokie wnęki, w które jakiś żartowniś powpychał butelki po piwie. Więcej w artykule „Pomniki przyrody w gminie Wleń„.W Henrykowie (gmina Ziębice), w ogrodzie opackim, rośnie jeden z najstarszych cisów pospolitych w Polsce. Jego wiek to prawie 760 lat, obwód 340 cm, wysokość to 8 metrów.pomnikowy cis w ogrodzie opackim w Henrykowiepień ogromnego cisa w HenrykowieKolejny interesujący okaz znajduje się w Piechowicach k. Jeleniej Góry, za mostkiem obok przystanku PKS Piechowice Dolne przy ul. M. Żymierskiego. Z opisu znajdującego się na tablicy obok, można odczytać wiek cisa – 700 lat, 292 cm. obwodu, 10 m wysokości. Inne źródła (Cezary Pacyniak  „Najstarsze drzewa w Polsce „) szacuje wiek tego drzewa na ponad 500 lat. Więcej w artykule „Pomnikowe drzewa Piechowic„.

cis w Piechowicach od strony ulicy

cis w Piechowicach od strony podwórka

Prawie 700 lat ma cis, który rośnie na skarpie w Wałbrzychu – Sobięcinie  przy ul. W. Pstrowskiego 36. Drzewo zostało otoczone zostało płotkiem, ponadto rośnie w bardzo zakrzaczonym otoczeniu co bardzo utrudnia zrobienia sensownego zdjęcia. Więcej informacji w artykule „Pomniki przyrody w Wałbrzychu – Sobięcinie„.

Pomnikowy cis liczący 600 lat o nazwie „Bolko” rośnie w Świebodzicach, w dzielnicy Pełcznica, nad rzeką o tej samej nazwie. Aby do niego trafić, trzeba iść zielonym szlakiem ulicą S. Moniuszki w kierunku Wąwozu Książ lub zwiedzając słynny zamek zejść 1.5 km czerwonym szlakiem w dół (po drodze wiele ciekawych drzew). Więcej w artykule „Cis Bolko w Wąwozie Pełcznicy„.

cis Bolko

pień cisa Bolko

Powyższe zestawienie nie wyczerpuje tematu. Do  artykułu wybrałem cisy o najstarszej potwierdzonej metryce.