Cis w Henrykowie Lubańskim – najstarsze drzewo w Polsce.

Najstarsze drzewo w Polsce rośnie w Henrykowie Lubańskim – dużej wsi leżącej w województwie dolnośląskim, w powiecie lubańskim. Okaz jest raczej niepozorny i nie imponuje wielkością, bowiem najstarszym polskim drzewem jest cis pospolity. Rośnie przy ścianie szczytowej budynku gospodarczego posesji nr 293, zlokalizowanej w zachodniej części wsi, 3 km od głównego skrzyżowania szosy 296 z drogą biegnącą przez wieś (jadąc od strony Lubania skręcamy w lewo, od Węglinca lub z A – 4 w prawo). Dotarcie do wiekowego cisa ułatwią drogowskazy.

GPS N 51°10′16.82″ , E 15°13′06.33″

Dla turystów przygotowano parking oraz tablice z opisem cisa i atrakcji okolic.

Wiek opisywanego drzewa wg różnych źródeł oceniany jest na 800 – 1500 lat, przeważa jednak opinia o 1300 – letniej metryce.

Drzewo jest niestety w złym stanie zdrowotnym, pień niegdyś rozdzielający się na 3 strzały, został uszkodzony na początku XX w. i po wichurze w latach 1988 – 89. Obecny obwód wynosi 150 cm (wcześniej 5 m), wysokość okazu ok. 13 m.

03.10.2016 r. Od jakiegoś czasu coraz częściej było słychać głosy, że najstarsze drzewo w Polsce obumiera. Świadczył o tym nienaturalny, pozbawiony zieleni kolor igieł, które potem intensywnie opadały. Na szczęście w porę zareagowano na zagrożenie : zmieniono stosunki wodne w pobliżu cisa, dostarczając mu wodę prosto do korzeni, usunięto delikatnie wierzchnią warstwę ziemi zastępując ją specjalnym humusem, uniemożliwiono gryzoniom dostęp w pobliże korzeni, poszerzono ogrodzenie by uniknąć zadeptywania gleby wokół drzewa, zbudowano specjalne rusztowanie jako część przyszłej konstrukcji do utrzymania właściwego klimatu wokół drzewa. Wydaję się, że wykonane prace przyniosły efekty – na cisie pojawiły się świeże zielone igły. Więcej na temat ratowania cisa w artykule http://www.projekt-chemini.pl/2016/10/najstarsze-drzewa-rosna-u-mnie.html

 Wzdłuż drogi prowadzącej do parkingu posadzono 4 cisy, dedykowane znanym osobom o imieniu Henryk lub Henryka. Szkoda że najstarsze w Polsce drzewo nie posiada jeszcze własnego imienia.

Wiele młodych cisów z „henrykowymi ” tabliczkami rośnie na skwerze przed kościołem oraz za murem otaczającym świątynię w Henrykowie Lubańskim. 

 Przy tej aktywności lokalnych działaczy w sadzeniu henrykowskich cisów, z czasem zaistnieje potrzeba powołania rezerwatu chroniącego te okazy :-). Ciekawe czy któreś z tych malutkich jeszcze cisów dożyje do nowego tysiąclecia ?

Dolnośląskie cisy.

Cis pospolity jest drzewem lub krzewem iglastym, zimozielonym, osiągającym wysokość do 27 m. Rośnie powoli, jego drewno o wąskim słoju jest bardzo twarde i używane było niegdyś do wyrobu łuków, kusz i strzał. Cała roślina, oprócz czerwonej osnówki otaczającej nasiono, zawiera trujący alkaloid taksynę. W Polsce cis znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową; istnieją rezerwaty chroniące skupiska tych ciekawych drzew (np. Rezerwat Cisy Staropolskie, Rezerwat Cisy Boleszkowickie), jednak najstarsze cisy znajdują się poza granicami rezerwatów.

Najstarszym cisem i jednocześnie najstarszym drzewem w Polsce jest okaz rosnący w Henrykowie Lubańskim. Aby do niego trafić, trzeba w Lubaniu skierować się na Węgliniec i na skrzyżowaniu we wsi skręcić w lewo. Następnie 3 kilometry jazdy wąską drogą prawie do końca wsi i po lewej stronie wypatrujemy cisa rosnącego blisko zabudowań gospodarczych. Wiek tego drzewa oceniany jest na ok. 1300 lat. Niestety staruszek już dogorywa, pień wewnątrz jest pusty, w ostatnich latach podjęto udane próby jego ratowania.

Dużo młodszy cis rośnie kilkanaście metrów powyżej starego cmentarza w Bystrzycy k. Wlenia (cmentarz ulokowany jest w środkowej części wsi, obok przystanku PKS 300-400 metrów powyżej zjazdu na Przeździedzę). Wiek omawianego drzewa przekracza 820 lat, w jego pniu znajdują się głębokie wnęki, w które jakiś żartowniś powpychał butelki po piwie. Więcej w artykule „Pomniki przyrody w gminie Wleń„.W Henrykowie (gmina Ziębice), w ogrodzie opackim, rośnie jeden z najstarszych cisów pospolitych w Polsce. Jego wiek to prawie 760 lat, obwód 340 cm, wysokość to 8 metrów.pomnikowy cis w ogrodzie opackim w Henrykowiepień ogromnego cisa w HenrykowieKolejny interesujący okaz znajduje się w Piechowicach k. Jeleniej Góry, za mostkiem obok przystanku PKS Piechowice Dolne przy ul. M. Żymierskiego. Z opisu znajdującego się na tablicy obok, można odczytać wiek cisa – 700 lat, 292 cm. obwodu, 10 m wysokości. Inne źródła (Cezary Pacyniak  „Najstarsze drzewa w Polsce „) szacuje wiek tego drzewa na ponad 500 lat. Więcej w artykule „Pomnikowe drzewa Piechowic„.

cis w Piechowicach od strony ulicy

cis w Piechowicach od strony podwórka

Prawie 700 lat ma cis, który rośnie na skarpie w Wałbrzychu – Sobięcinie  przy ul. W. Pstrowskiego 36. Drzewo zostało otoczone zostało płotkiem, ponadto rośnie w bardzo zakrzaczonym otoczeniu co bardzo utrudnia zrobienia sensownego zdjęcia. Więcej informacji w artykule „Pomniki przyrody w Wałbrzychu – Sobięcinie„.

Pomnikowy cis liczący 600 lat o nazwie „Bolko” rośnie w Świebodzicach, w dzielnicy Pełcznica, nad rzeką o tej samej nazwie. Aby do niego trafić, trzeba iść zielonym szlakiem ulicą S. Moniuszki w kierunku Wąwozu Książ lub zwiedzając słynny zamek zejść 1.5 km czerwonym szlakiem w dół (po drodze wiele ciekawych drzew). Więcej w artykule „Cis Bolko w Wąwozie Pełcznicy„.

cis Bolko

pień cisa Bolko

Powyższe zestawienie nie wyczerpuje tematu. Do  artykułu wybrałem cisy o najstarszej potwierdzonej metryce.