Pomnikowy eratyk w miejscowości Dąbie (pow. kolski, wielkopolskie).

Głazy narzutowe to duże fragmenty skalne wyrwane z podłoża i przetransportowane w plejstocenie przez lądolód skandynawski. Mają różne rozmiary i kształty oraz pochodzą z różnych stron Półwyspu Skandynawskiego i niecki Bałtyku. Czasami się zdarza, że jest możliwe w miarę dokładne ustalenie obszaru macierzystego danego narzutniaka. Głazy takie nazywane są eratykami przewodnimi i stanowią zaledwie 10% wszystkich skandynawskich głazów narzutowych. Są łatwo rozpoznawalne dzięki składowi mineralnemu oraz charakterystycznej strukturze i teksturze. Opisywany w dzisiejszym artykule głaz buduje granit rapakiwi, którego wychodnie znajdują się na Wyspach
Alandzkich (północny Bałtyk). Zlokalizowany jest na terenie leśnym w miejscowości Dąbie (ok. 2,5 km na północ od centrum miasta), na trasie ścieżki edukacyjnej „Grabina”, której początek znajduje się obok leśniczówki (ul. Leśna 9).

tablica na początku ścieżki przyrodniczej Grabina

Wyznaczona przed laty ścieżka dydaktyczna trochę zarosła, oznakowanie miejscami znika, niemniej kierując się trochę intuicją, trochę mapką ze zdjęcia powyżej oraz kolejnymi tablicami po chwili dotrzemy do wiekowego dębu.

Dąb z Kapliczką

Na pniu tego drzewa o obwodzie ok. 500 cm zawieszono kapliczkę, stąd też lokalna nazwa – Dąb z Kapliczką. Drzewo w odziomkowej części jest niemal kompletnie spróchniałe, korona jest silnie zredukowana, mimo tego dąb zadziwia wolą życia. Na drzewie zawieszono stosowną tabliczkę, na tablicy ścieżki przyrodniczej również sugeruje się ochronę ustawową tego okazu, jednak dąb ten nie figuruje w oficjalnych wykazach pomników przyrody (?!). Więcej na temat tego drzewa w artykule Pawła Lenarta: „Dąb szypułkowy z kapliczką przy ścieżce przyrodniczo-leśnej w Dąbiu„.

pień Dębu z Kapliczkątablica na trasie ścieżki przyrodniczej Grabina

Tuż przy sędziwym dębie ścieżka zakręca i po ok. 150 m znajdujemy się przy ogromnym głazie.

GPS N 52°06′21.9″, E 18°48′39.2″

Głaz narzutowy przy ścieżce dydaktycznej Grabina

pomnikowy eratyk w gminie Dąbie

Głaz jest od 1997 r. chroniony w formie pomnika przyrody nieożywionej, potwierdzeniem tego faktu jest przymocowana do kołka stosowna tabliczka.

tabliczka przy pomnikowym głazie

Obwód pomnikowego wynosi ok. 12 m, wysokość głazu wynosi około 2 m, długość 4 m, a szerokość 3,5 m.

Głaz narzutowy w Uroczysku Grabina

Głaz narzutowy przy ścieżce dydaktycznej w Uroczysku Grabina

Materiałem budującym głaz jest alandzki granit rapakiwi; ze względu na unikalną strukturę jest jednym z najłatwiejszych do makroskopowego rozpoznania eratyków przewodnich. Charakteryzuje się dużymi (5 – 20 mm) kryształami skaleni o owalnym kształcie, otoczonych szarozieloną (przy świeżym rozłamie) lub białą obwódką plagioklazową (przy zwietrzałej powierzchni). Wiek skały to około 1,6 miliarda lat. Transport lodowy narzutniaka do obecnego miejsca wyniósł ok. 900 km.

powierzchnia granitu rapakiwi

zwietrzały granit rapakiwi

„Kamienie na Desznie” w gminie Tuliszków (pow. turecki, wielkopolskie).

Wspomniane w tytule „Kamienie na Desznie” to jeden z trzech obiektów chronionych w formie pomnika przyrody nieożywionej w gminie Tuliszków (pow. turecki, wielkopolskie). Zlokalizowane są na terenie leśnym, administracyjnie należącym do wsi Piętno, w oddziale 173c Nadleśnictwa Turek, leśnictwo Imiełków. Do pomnikowych eratyków można trafić z drogi Piętno – Wrząca; na granicy lasu znajduje się skrzyżowanie z leśnymi drogami, przy którym rośnie pomnikowa sosna czarna. Maszerujemy, bądź jedziemy rowerem szerokim, leśnym duktem biegnącym w kierunku południowym, po ok. 1400 m skręcamy w prawo (w kierunku zachodnim) i po 160 m wyszukujemy dwóch głazów leżących kilkanaście metrów na prawo od drogi. 

GPS  N 52°00′18.4″, E 18°23′12.3″

usytuowanie Kamieni na Desznie

Obok głazów wbito drewniany kołek, a na jego górnej powierzchni przymocowano typową tabliczkę z napisem „Pomnik przyrody” i godłem.

Kamienie na Desznie w gminie Tuliszkówpomnik przyrody - Kamienie na Deszniepomnik przyrody nieożywionej - Kamienie na Desznie

„Kamienie na Desznie” to dwa głazy stanowiące niegdyś jedną całość. Obwód większego wynosi 490 cm, wysokość 80 cm; wymiary drugiego to 300 cm w obwodzie, wysokość 65 cm. Materiałem budującym oba głazy to różowy granit.

Kamienie na DeszniePaweł Lenart przed pomnikowymi głazamiKamienie na Desznie - pomiar obwoduKamienie na Desznie - zbliżenie powierzchni głazu

W pobliskiej wsi Wrząca znajduje się niezwykle ciekawy eratyk o nazwie „Głaz z wanienką”, inny głaz o obwodzie prawie 11 metrów można podziwiać w mieście Turek.