Jakuszowa to niewielka, otoczona lasami wieś, położona w granicach Parku Krajobrazowego „Chełmy” (gm. Paszowice, pow. jaworski, dolnośląskie). W centrum miejscowości znajduje się klasycystyczny pałac, w otoczeniu zabudowań gospodarczych dawnego folwarku. Pałac w obecnej postaci wybudowano na pocz. XIX w., późniejsze przebudowy nastąpiły w końcu XIX w. i 1910 r.
![pałac w Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pałac-w-Jakuszowej.jpg)
![pałac w Jakuszowej widziany od strony parku](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pałac-w-Jakuszowej-widziany-od-strony-parku.jpg)
Od strony południowej do pałacu przylega założenie parkowe o powierzchni 3,6 ha, powstałe pod koniec XIX w. Park zajmuje fragment średnio stromego zbocza, jego drzewostan złożony jest głównie z rodzimych gatunków liściastych. Miejscami jest bardzo mocno zakrzaczony, oryginalny program i układ ścieżek dawno uległ zatarciu. Zarówno pałac i park należą obecnie do prywatnych osób, zwiedzanie wymaga zgody właścicieli. W zespole pałacowo – parkowym 4 drzewa wyróżniono do ochrony pomnikowej. Przy północno – zachodnim narożniku pałacu (wieży) rośnie pomnikowa lipa o obwodzie 380 cm.
![pomnikowa lipa w Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-lipa-w-Jakuszowej.jpg)
![pomnikowa lipa przy pałacu w Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-lipa-przy-pałacu-w-Jakuszowej.jpg)
![Jakuszowa - pień pomnikowej lipy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Jakuszowa-pień-pomnikowej-lipy.jpg)
Na tyłach pałacu, przy wejściu do parku, rośnie najcenniejsze drzewo w Jakuszowej – sędziwy cis pospolity w formie wielopniowej, o obwodach najgrubszych odnóg 136 + 254 cm i wysokości 7 metrów.
![cis przy pałacu w Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/cis-przy-pałacu-w-Jakuszowej.jpg)
![pomnikowy cis przy pałacu w Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowy-cis-przy-pałacu-w-Jakuszowej.jpg)
![Jakuszowa - pomnikowy cis pospolity](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Jakuszowa-pomnikowy-cis-pospolity.jpg)
W starszych przewodnikach (Czerwiński, Mazurski, Sudety Zachodnie, 1983 r.) cis z Jakuszowej prezentowany był jako najstarszy na Pogórzu Kaczawskim, którego wiek oceniano nawet na (mocno przesadzone) 800 lat. W Słowniku Geografii Turystycznej Sudetów (tom 7, Pogórze Kaczawskie) ci sami współautorzy opisali okaz jako 200 – letni, w dolnośląskim rejestrze pomników przyrody figuruje jako drzewo 300 – letnie.
![Jakuszowa - pnie pomnikowego cisa](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Jakuszowa-pień-pomnikowego-cisa.jpg)
![pnie pomnikowego cisa z Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pień-pomnikowego-cisa-z-Jakuszowej.jpg)
W głębi parku rosną jeszcze 2 pomnikowe klony jawory o obwodach 275 i 340 cm. Ten grubszy, ogłoszony pomnikiem przyrody już w 1967 r. miał się charakteryzować konarami wrośniętymi w ziemię, tworzącymi naturalną altanę. Niestety, drzewo takie w tym parku już nie istnieje, względnie wyrosło i utraciło atrakcyjny pokrój. Identyfikację pomnikowych jaworów utrudnia brak tabliczek, poniżej zdjęcia najgrubszych okazów tego gatunku.
![Park przy pałacu w Jakuszowej - pomnikowy jawor I](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/DSC_4566.jpg)
![Jakuszowa - pierwszy z pomnikowych jaworów](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/DSC_4572.jpg)
![Jakuszowa - pień pomnikowego jawora I](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/DSC_4568.jpg)
![Jakuszowa - drugi z pomnikowych jaworów](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/DSC_4574.jpg)
![Jakuszowa - pień pomnikowego jawora II](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/DSC_4576.jpg)
![Jakuszowa - okazały jawor w parku](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/DSC_4564.jpg)
![Jakuszowa - pień okazałego jawora](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/DSC_4562.jpg)
Jakuszowa stanowi alternatywny dla Myśliborza punkt wyjścia do Wąwozu Myśliborskiego. Dojdziemy tam czarnym szlakiem przechodzącym przez górną część wsi, ok. 300 powyżej przystanku autobusowego zlokalizowanego przy pałacu. Spacerując szlakiem w kierunku Wąwozu Myśliborskiego mijamy aleję złożoną z sędziwych lip.
![Jakuszowa - lipy przy szlaku do Wąwozu Myśliborskiego](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Jakuszowa-lipy-przy-szlaku-do-Wąwozu-Myśliborskiego.jpg)
![fragment czarnego szlaku do Wąwozu Myśliborskiego](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/fragment-czarnego-szlaku-do-Wąwozu-Myśliborskiego.jpg)
Jedna z lip (obwód 330 cm, wysokość 24 m, wiek ok. 160 lat), ostatnia po lewej stronie, została objęta ochroną pomnikową. Niestety, w ostatnim czasie uległa znacznemu obłamaniu.
![pomnikowa lipa przy szlaku do Wąwozu Myśliborskiego](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-lipa-przy-szlaku-do-Wąwozu-Myśliborskiego.jpg)
![Jakuszowa - pomnikowa lipa przy czarnym szlaku](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Jakuszowa-pomnikowa-lipa-przy-czarnym-szlaku.jpg)
![Jakuszowa - pień pomnikowej lipy - stan z roku 2013](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Jakuszowa-pień-pomnikowej-lipy-stan-z-roku-2013.jpg)
![Jakuszowa - uszkodzony pień pomnikowej lipy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Jakuszowa-uszkodzony-pień-pomnikowej-lipy.jpg)
Częścią wsi Jakuszowa jest przysiółek Siedmica. Nieliczne zabudowania (wśród nich kwatera myśliwska i leśniczówka) tej śródleśnej osady zlokalizowane są głównie wzdłuż szosy łączącej Lipę z Jaworem. To dobry punkt wyjścia do odwiedzenia pobliskich rezerwatów: „Nad Groblą” i „Wąwóz Siedmica”, które łączy zielono znakowany szlak turystyczny. Niecałe 100 m od leśniczówki, po prawej stronie drogi w kierunku Jawora, rośnie pomnikowa lipa drobnolistna.
![Siedmica - pomnikowa lipa](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Siedmica-pomnikowa-lipa.jpg)
Dolna część pnia (obwód 340 cm) schowany jest w gęstych chaszczach, wysokość drzewa 28 m, wiek ok. 160 lat.
![pomnikowa lipa w Siedmicy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-lipa-w-Siedmicy.jpg)
![pień pomnikowej lipy w Siedmicy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pień-pomnikowej-lipy-w-Siedmicy.jpg)
W Siedmicy ma również początek czarno znakowany szlak (o którym już wcześniej wspominałem) prowadzący przez Jakuszową do Wąwozu Myśliborskiego. Najpierw biegnie szosą od kwatery myśliwskiej w kierunku Jawora, mija po prawej pomnikową lipę, dalej leśniczówkę, by po następnych 600 m skręcić w lewo, w drogę leśną wysadzaną obustronnie modrzewiami.
![aleja modrzewiowa w Siedmicy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/aleja-modrzewiowa-w-Siedmicy.jpg)
![aleja modrzewiowa przy drodze Siedmica - Jakuszowa](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/aleja-modrzewiowa-przy-drodze-Siedmica-jakuszowa.jpg)
Aleję objęto w 1990 r. ochroną pomnikową, w jej skład wchodzą 153 modrzewie europejskie o obwodach 70 – 170 cm, wysokości 20 – 25 m i szacowanym wieku 80 – 110 lat.
![pomnikowa aleja modrzewiowa przy drodze Siedmica - Jakuszowa](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-aleja-modrzewiowa-przy-drodze-Siedmica-jakuszowa.jpg)
![Siedmica - pomnikowa aleja](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Siedmica-pomnikowa-aleja.jpg)
![pomnikowa aleja modrzewiowa w Siedmicy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-aleja-modrzewiowa-w-Siedmicy.jpg)
![Siedmica - pomnikowa aleja modrzewiowa](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Siedmica-pomnikowa-aleja-modrzewiowa.jpg)
![pomnikowa aleja wzdłuż czarnego szlaku z Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-aleja-wzdłuż-czarnego-szlaku-z-Jakuszowej.jpg)
![pomnik przyrody - aleja modrzewiowa w Jakuszowej](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnik-przyrpdy-aleja-modrzewiowa-w-Jakuszowej.jpg)
Wracamy do Siedmicy, dokładnie na jej zachodni skraj. Tam, naprzeciw posesji z kwaterą myśliwską odchodzi gruntowa droga (zielony szlak) biegnąca do rezerwatu „Nad Groblą”. 100 m dalej, na skarpie przy mostku i transformatorze, rośnie pomnikowa lipa o obwodzie 330 cm, wysokości 28 m i wieku ok. 160 lat.
![pomnikowa lipa rosnąca przy transformatorze w Siedmicy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowa-lipa-rosnąca-przy-transformatorze-w-Siedmicy.jpg)
![Siedmica - pomnikowa lipa przy szlaku do Wąwozu Grobla](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Siedmica-pomnikowa-lipa-przy-szlaku-do-Wąwozu-Grobla.jpg)
![Siedmica - pień pomnikowej lipy (przy szlaku do Wąwozu Grobla)](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/Siedmica-pień-pomnikowej-lipy-przy-szlaku-do-Wąwozu-Grobla.jpg)
W niewielkiej odległości za pomnikową lipą od zielonego szlaku do Grobli odchodzi w lewo droga, opisana jako pożarowa (ze szlabanem). Biegnie nią po granicy rezerwatu zielono znakowana ścieżka przyrodnicza do wieży widokowej na Radogoście. Po ok. 700 m odchodzi o niej w lewo leśny dukt, którym po ok. 400 m trafimy na pomnikowy okaz dębu bezszypułkowego o obwodzie 365 cm.![pomnikowy dąb bezszypułkowy w okolicach Siedmicy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pomnikowy-dąb-bezszypułkowy-w-okolicach-Siedmicy.jpg)
![okolice Siedmicy - pomnikowy dąb bezszypułkowy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/okolice-Siedmicy-pomnikowy-dąb-bezszypułkowy.jpg)
![pień pomnikowego dębu bezszypułkowego w okolicach Siedmicy](https://www.pomniki-przyrody.pl/wp-content/uploads/2018/03/pień-pomnikowego-dębu-bezszypułkowego-w-okolicach-Siedmicy.jpg)