Po śmierci 760 – letniego „Chrobrego” ze Szprotawki/Piotrowic na wskutek bezmyślnego podpalenia i powaleniu się „Bolesława” z Bagicza, któremu niesłusznie przypisywano wiek 800 lat, za najstarszy dąb szypułkowy w Polsce należy uznać okaz o nazwie „Jan Kazimierz” z Bąkowa (gm. Warlubie, pow. świecki, kujawsko – pomorskie). Taki wniosek można wyciągnąć po przestudiowaniu kultowej dla miłośników sędziwych drzew publikacji Cezarego Pacyniaka „Najstarsze drzewa w Polsce”, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1992 r. „Jan Kazimierz” rośnie w sąsiedztwie czterech innych potężnych egzemplarzy Quercus robur, które razem nazywane są „Bąkowskimi Dębami” – odwiedziłem je i opisałem w 2015 r. W tamtym roku miałem przyjemność powtórnie odwiedzić okolice Warlubia, poniższe zdjęcia prezentują stan „Jana Kazimierza” z października 2023 r.
Najstarszy (żywy) dąb szypułkowy w Polsce rośnie 10 m od drogi Warlubie – Rulewo, po jej prawej (zachodniej) stronie, tuż przy skrzyżowaniu drogi do wsi Bzowo.
GPS N 53°34′13.6″, E 18°36′58.6″
Najstarszy polski dąb został otoczony prymitywnym płotem; ograniczony przez ogrodzenie teren pokrywa się z grubsza z rzutem korony „Jana Kazimierza”. Postawienie płotu ma zapobiec zaorywaniu jego korzeni.
Opisywany okaz uzyskał status pomnika przyrody już w maju 1956 r. Mierzył on wtedy 827 cm. Obecnie obowiązujący akt prawny utrzymujący ochronę pomnikową to Rozporządzenie nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego. W tym dokumencie podano jego obwód wynoszący 940 cm.
Ogromna dziupla oraz nietypowy kształt pnia (liczne guzy i narośla) najstarszego dębu nie ułatwiają pomiaru jego obwodu. Pomiar wykonany zgodnie zasadami dendrometrii na wysokości 30 cm powyżej poziomu gruntu dał wynik 989 cm.
Dokonano również pomiaru obwodu pnia na standardowej wysokości 130 cm – wynik 1057 cm jest imponujący, jednak nie można go uznać za prawidłowy.
730 – letni dąb musi cierpieć na choroby wieku starczego – jego pień wewnątrz jest całkowicie wypróchniały, a od strony zachodniej znajduje się potężny ubytek sięgający wysokości kilku metrów.
Wierzchołkowa, niegdyś wyłamana część drzewa to suchy kikut z widocznym wewnątrz brunatnym murszem.
„Jan Kazimierz” stanowi siedlisko pasożytniczego grzyba ozorka dębowego powodującego brunatną zgniliznę drewna.
Przy tych wszystkich wymienionych wyżej mankamentach można się zdziwić, że sędziwy dąb rodzi jeszcze zdrowe i dorodne żołędzie.
Tabliczka z godłem i napisem „Pomnik Przyrody” to jedyne oznakowanie najstarszego dębu w Polsce. Próżno szukać jakichkolwiek drogowskazów, tablic informacyjnych, miejsca parkingowego czy monitoringu. Wygląda na to, że gmina Warlubie w żaden sposób nie jest zainteresowana promocją tego drzewa, czy też całej grupy „Bąkowskich Dębów”.
„Jana Kazimierza” wspaniale opisał Paweł Lenart na swoim blogu – zapraszam do lektury artykułu: „Dęby Bąkowskie cz. 1/3. Pomnikowy dąb szypułkowy “Jan Kazimierz II”. Najstarszy żywy dąb w kraju„.
